Türk Akıncıları Hakkında İlginç Bilgiler

Önerilen Video ▼

Türk Akıncıları Hakkında İlginç Bilgiler

Osmanlı denilince akla ilk gelen birliklerden birisi akıncılardır. Osmanlı ordusunda bulunan bu seçkin askeri güç, Osmanlı devletinin kuruluşundan, 16. yüzyılın sonlarına kadar Rumeli ve Avrupa'daki fetihlerde büyük roller oynamıştır. Bir uç beyliğinin kısa süre içinde devlet, daha sonra bir imparatorluk hâline gelmesinde büyük katkıları olmuştur. Osmanlı'nın ilk senelerinde sınır boylarında gaza amacı ile saldırılar düzenleyen "Gaziler", zaman içinde akıncılara dönüştü. Akıncılığın temelleri, Osman Gazi zamanında, Köse Mihal tarafından atılmıştır. İlk zamanlarda akıncı beylerinin çoğu, Osman Gazinin yoldaşları olan kumandanların çocuklarından oluşuyordu.



Akıncılığın bir ocak şeklinde kurulmasında Orhan Gazi döneminde, Gazi Evrenos Bey'in büyük bir emeği geçmiştir. Gazi Evrenos Bey tam 129 yaşına kadar yaşamış ve dört Osmanlı padişahına hizmet etmişti. 1396 senesinde 108 yaşındayken Niğbolu savaşına, Eflak seferlerine katılmış, at üstünde kılıç sallamış efsane bir Akıncı beyiydi. Zaman içinde akıncılık, bir sistem hâlini almış ve Osmanlı İmparatorluğu'nun özellikle Avrupa'daki fetihlerinde büyük önem arz etmiştir.

Akıncılar, merkezi bir idareye tabi tutulmayıp, Rumeli'de sınır boylarında ocaklar halinde teşkilatlanırlardı. Padişah, akıncı beylerini bizzat kendisi atardı. Her mıntıkanın akıncı beyi farklıydı ve mensubu oldukları sülale isimleriyle anılırlardı. Akıncı beyliği, babadan oğula geçerdi ve bu akıncı beylerinin yetkileri çok genişti. Akıncı beyleri istediği kişileri ocağa alır, istemediği kişileri de ocaktan çıkarabilirlerdi. Payitaht bu işlere müdahele etmezdi. Devlet tarafından oldukça güvenilen akıncı beyleri büyük yetkilere sahipti. Akıncı beyleri emirleri yalnızca padişahtan alırlardı.



Akıncılık sadece Türklere has askeri bir sınıftı. En meşhur akıncı aileleri Mihaloğlu, Evrenosoğlu, Malkoçoğlu ve Turhanoğlu aileleriydi. Akıncı olabilmek için en önemli şart, Türk olmaktı. Devşirmelerden hatta Arnavut ve Boşnak gibi Müslüman toplumlardan dahi akıncı alınmazdı. Devşirmelerin devletin her kademesine, sadrazamlığa bile yükselebilme ihtimali varken, akıncı olmaları imkansızdı.

Akıncılar sürekli ordu birliklerine dahil değildi. Osmanlı ordusunun öncü kuvveti olan akıncıların vazifesi, başlarındaki beylerin önderliğinde sınırları korumaktı. Akıncılar, bulundukları toprakları korumanın dışında, dışarıdan gelebilecek saldırılara ve tehditlere karşı caydırıcı bir güç konumundaydılar. Rumelinde sınır boylarına yakın yerlerde yaşayan akıncılar, bölgelerinde sorun çıkaran düşman ülkelerine ani baskınlar tertipleyerek onları yıpratırlardır. Bu akınlar sırasında aynı zamanda düşmanın durumunu, yolları ve kuvveti hakkında bilgi toplamak gibi gerekli istihbarat görevini de yerine getirirlerdi.



Akıncılar savaş zamanında düşman topraklarına genellikle ordudan 4-5 günlük mesafede önden girerler ve orduya yol açmak, keşif yapmak, kritik noktalara düşman sızmasını önlemek ve kurulması muhtemel pusuları bozmak gibi görevler üstlenirlerdi. Savaşta onların ana rolü, ön saflarda yer alarak düşmanı demorolize etmek ve bu amaçla gerilla taktiklerini kullaranak düşman birliklerini bozmak ve şok etmekti.

Sefer yapılacak ülkede her birliğin ele geçirileceği şehir ve kasabalar önceden kararlaştırılır, değişik bölgelere ani ve düzenli saldırılar düzenleyerek, düşman ülkesini korku içinde bırakırlardı. Kasırgalar gibi esip geçen akıncıların, ortaya çıkacakları zaman ve mekan hiç belli olmaz, düşman ne yapacağını bilemezdi. Böylece düşmanın iktisadi ve mali yapısını alt üst ederek, savaşın kazanılmasında önemli rol oynarlardı. Ayrıca ordunun rolü üzerindeki erzakların korunması, yerli halklardan aldıkları esirler aracılığıyla düşman hakkında haber toplamak ve köprü, geçit gibi yerleri emniyet altında tutmakta esas vazifeleri arasındaydı.

Bindikleri atlar, akıncıların bu hızlı hayatlarına uygun, uzun mesafeleri kısa sürede koşabilecek şekilde yetiştirilen ve birçok meziyeti olan özel akın atlarıydı. Akıncılar sefere çıkarken yanlarında 4-5 at götürürler, yorulan atları konak yerlerinde bırakıp, hızlarını kaybetmeden yollarına devam ederlerdi. Sefer dönüşlerinde de bıraktıkları atlara ganimetlerini yüklerlerdi.



En çok kullandıkları silahlar; kılıç, kalkan, mızrak, pala ve bozdoğan denilen, kısa saplı, başı yuvarlak bir topuzdu. Zırh kullanan oldukça azdı. Sefere çıkarken hızlı hareket edebilmek için yanlarına düşman hududuna yetecek kadar yiyecek alırlar, daha sonrasını kılıçlarıyla kendileri temin ederlerdi.

Akıncı kanunlarına göre, eğer bir akıncı beyi bir şehri fethederse, buradaki gayrimenkuller devlete ait olurdu. Akıncı beylerine de bu bölgenin köyleri tımar olarak dağıtılırdı. Akıncılar barış zamanında kendilerine tesis edilen toprakları ekip, biçerler, sefere çıkma emri geldiği zaman, akıncı beyleri tarafından toplanıp, hücum edilecek bölgeye doğru yola koyulurlardı.

Geçimlerini düzenli askerler gibi maaş alarak değil, ganimet ve yağmadan pay alarak temin ediyorlardı. Bu yüzden, akına çıkmak, onlar için tek geçim kapısıydı. Elde ettikleri ganimetin 5'te 1'ini pençik adı altında devlete vergi olarak verdikten sonra, kalanla geçimlerini temin ederlerdi.

Genelde 1000 kişilik topluluklarla sefer düzenlenlerdi ve bir harekatın akın ismini alabilmesi için o sefere akıncı beyinin de katılması gerekirdi. Aksi halde bu harekata akın denmezdi. Ancak akıncılar yağma amacıyla düşman içine giren ve talanla hayatını geçindiren bir topluluk değildi. Onlar kendilerine kılıç çekmeyene kılıç çekmez, boyun eğip, bağılanmak isteyenlere dokunmazlardı. Serhat topraklarında yaşayan akıncıların büyük bir kısmı, avrupa ve balkan dillerini bilen, aynı zamanda bilgili ve kültürlü insanlardı.



Bir akıncı beyi için en önemli başarı öğesi, Tuna nehri'nin karşısına gazâ amacıyla kaç kez gitmiş olmaktı ve Tuna nehrini kaç kez geçtiğine bağlıydı. Tuna nehrini geçen beyler arasında en önemli isim ise Mihaloğlu Ali bey'dir. Tuna nehri'ni tam 330 defa geçmiş ve akıncılık tarihinde efsane haline gelmiştir.

Akıncı birliklerinin düzeni şu şekildedir; On akıncıya onbaşı, yüz akıncıya subaşı, bin akıncıya da binbaşı komuta ederdi. Bu komuta zincirini, tüm kuvvetlerin başında olan Akıncı Beyi tamamlardı.

Akıncılığa kabul edilmek çok zordu. Doğrudan doğruya beyin rızası gerekirdi. Çevik, iyi silah ve at kullanan, kuvvetli gençler akıncı kaydedilirdi. Şimdiki askeri teşkilattaki komando birliklerine benzeyen akıncılık, genelde babadan oğula geçerdi. Şehit olan veya sakat kalanların ya da akına çıkamayacak kadar yaşlananların yerine varsa oğulları, yoksa yakın bir akrabaları kaydedilir, bu da olmazsa, iyi atabinen ve silah kullanan gençler birisini kefil göstermek şartıyla ocağa alınırlardı. Bunun dışında gelişi güzel hiç kimse akıncıların arasına giremezdi.



Akıncı eri, yüzlerce kez hayatını ortaya koyduğundan dolayı, diğer birçok ocağın subayından ayrıcalıklıydı. Akıncılar arasında; fedai, dalkılıç, serdengeçti, deli, azap, gönüllü, beşli gibi gruplar vardı. Akıncılar arasındaki en yiğitler, dalkılıç ve serdengeçti ismi ile anılanlardı. Bunlar akıncıların fedai kısımlarıydı. Bu fedailerin, düşmanın içine dalmak ve korunan bir kaleye girmek gibi çok zor görevleri vardı. Verilen görevlerden geri dönme ihtimâlleri ise çok azdı. Bu grupların içinde en ilginç olanı ise "deli" adı verilendir. Düşmanı görünce âdeta deliye dönen bu gruba üye olan askerleri kimse durduramazdı. Ordu ile sefere katıldıklarında, savaşın en ön safında yer alır ve düşmana ilk deliler saldırırdı. Deliler grubunda olanlar çoğu zaman hiçbir silâh kullanmaz, yalnızca kendilerini savunmak için üzerlerinde bulundurdukları kalkanlar ile düşmanın içerisine dalar, mermer tokatlayarak sertleştirdikleri, güçlü koca elleriyle düşmanın yüzünde şimşekler çaktırırlardı. Kat kat nasır bağlamış bu sert, güçlü eller, düşman için kılıçtan daha etkili bir silâh olurdu. Başlarında bulunan kumandanlarına Delibaşı denirdi. Deli süvarilerinden biri olmak isteyen kişiler, cesaretini göstererek kendini ispatlamak zorundaydı. Kurt, sırtlan, pars gibi vahşi hayvanların derilerinden yapılan giysiler giyen deliler, görünümleriyle de düşman ordusunda korku ve panik yaratırdı. Deliler hakkında daha ayrıntılı bilgilere yer verdiğim, Osmanlı Tokadı adlı konuyu okuyabilirsiniz.



10 ciltlik Osmanlı tarihini yazan ünlü Avusturyalı tarihçi, Joseph von Hammer'ın yazdıklarına göre; Düşman topraklarına girdiklerinde küçük gruplar halinde ayrılıp, dağılırlarken birbirlerine; "kızılelma'da buluşuruz" diyerek ayrılırlardı. Parolaları ise; "Yazılan gelir başa"ydı. Yazılan madem ki başa gelecekti, o zaman ölümden korkmak nedendi ? Bu nedenle bu yiğitler gözlerini budaktan sakınmaz, her yerde şehadeti ararlardı.