Dünya Neden Döner?

Önerilen Video ▼

Dünya Neden Döner?

Yalnızca Dünya değil; gezegenler, gezegenlerin uyduları, Güneş, Güneş Sistemi ve gökadalar da (galaksiler) dönüyorlar. Tüm bu dönüşlerin neden, nasıl ve ne zaman başladıkları bilinmiyor.

Oluşumu esnasında dev bir bulut halinde olan Dünya, yoğunlaşırken (katılaşırken) dönmeye başladı. Bilim adamları buna "açısal momentumun korunumu" yani bir cisme dışardan herhangi bir şey etki etmediği sürece açısal momentumda (hareketinde) bir değişiklik olmayacağı tanımını sebep olarak gösteriyorlar.


Bunu günlük hayattan bir örnekle açıklamak gerekirse; Lavaboya dökülen suyun lavabo deliğine daireler çizerek döne döne aktığı görülür. İşte bu şekilde dönmeye başlayan Dünya, uzayda onu durduracak hiçbir kuvvet olmadığından dönmeye devam etti.

Düz bir zeminde döndürülen bir basketbol topu da bir süre sonra durur. Bunun sebebi, uzaydan farklı olarak Dünya'da bulunan tüm boşluklar hava ile kaplıdır. Bunun sonucunda hava, topun dönmesini durduracak bir sürtünme kuvveti oluşturur. Sürtünme kuvvetiyse enerji kaybına sebep olur. Bunu, çok az miktarda da olsa, topun döndüğü yerdeki ısınmadan anlaşılabilir. Ayrıca top çok hızlı bir şekilde dönüyorsa, sürtünmenin sebep olduğu hava akımının seside duyulabilir.

Gezegeniminz, dev bir gaz ve toz bulutunun sıkışmasıyla meydana gelmiştir. Birbirini çeken parçacıklar sıkışıp yoğunlaştıkça, bu yapı giderek artan hızlarla dönmeye başlamış ve sonunda gezegenimiz haline gelmiştir.



Bu dönme etkisi buz pateninden bilinir. Buz üzerinde dönen bir artistik patinajc örnek verilebilir. Önce yavaş yavaş dönmeye başlar, o sırada kolları açıktır. Sonra kollarını toplamaya başlar ve dönüşü de giderek hızlanır. Fizikçiler dönme hızının korunmasından bahsederler. İşte Dünya'nın dönme sebebi de aynı fizik yasasıdır. Çünkü gezegenimizin oluşumu sırasında gaz ve toz bulutu sıkışmıştır. Böylece gezegenimizin dönüş hızı da artmıştır.

Uzayda dönmeyi yavaşlatacak ya da durduracak bir etki olmadığı için enerji kaybı olmaz. Eğer Dünya'yı yavaşlatacak bir güç olsaydı ne olurdu? Dönmenin etkisiyle oluşan enerji, okyanusların kaynamasına, yeryüzündeki kayaların erimesine veya volkanların patlamasına neden olabilirdi. Tamamen durduğunda ise Dünya'nın Güneş'e bakan yüzünde sürekli gündüz, diğer tarafı ise sürekli gece olacaktı. Bu konuyla ilgili "Dünya Aniden Dursaydı Ne Olurdu" başlıklı içeriği okuyabilirsiniz.



Bunun dışında Dünya'nın dönme hızının yavaşladığı da bir gerçek. Gelgitten kaynaklanan sürtünme kuvveti, Dünya'nın yavaşlamasına sebep oluyor. Bu yavaşlama, yüzyılda iki milisaniye olarak hesaplanmış. Bundan 4 milyar yıl önce Dünya'da bir gün 14 saat sürüyordu. Yer kabuğunun iç katmanlarındaki sürtünme ve Ay, Güneş ve Güneş Sistemi'ndeki diğer gökcisimlerinin çekim kuvvetinin etkisiyle Dünya'da gelgitler yaşanıyor. Gelgit kuvvetleri, gezegenimizin dönüşünü frenledi. Dünya giderek yavaşladı. Günümüzden 400 milyon yıl önce, kendi çevresindeki bir dönüşünü 22 saatte tamamlar hale geldi. Bugün bu süre 24 saat. Buna bağlı olarak çok uzak bir gelecekte, Dünya'da bir günün belki de 48 saat olması muhtemeldir.

İlk olarak 1687'de Isaac Newton'un "Hareketlerin Kanunları" adlı kitabında belirttiği gibi eğer bir şey hareket ediyorsa ve ona hiçbir dış kuvvet etki etmiyorsa hareketine sonsuza kadar devam eder. Dünyanın ilk dönüş hareketini nasıl kazandığı tam olarak bilinmiyorsa da onu etkileyecek önemli ölçüde bir dış kuvvet olmadığından dönüşüne hiç durmadan devam edeceği bilinen bir gerçek.