Dinozorlar Hakkında Her Şey

Önerilen Video ▼

Dinozorlar Hakkında Her Şey

Günümüzden yaklaşık 250 milyon yıl ile 65 milyon yıl öncesi arasındaki dönem jeologların "mezozoik dönem" olarak adlandırdığı, ilk dinozorların ortaya çıkarak, sonrasında da dünyaya hakim olduğu dönemdir. Bu nedenle 186 milyon yılı kapsayan bu zamana dinozorlar çağı da denir. Bilim dünyası, dinozorlarla gerçek anlamda 19. yüzyılın ortalarında yaşayan İngiliz doğabilimci Sir Richard Owen'ın çalışmalarıyla ilgilenmeye başladı. Sir Richard Owen bu hayvanları, 1841 yılında, Yunanca "deinos" ve "saurus" anlamına gelen iki sözcüğün bileşiminden oluşmuş "Dinosaur(dinozor)" adıyla adlandırdı.

Bulunan fosiller sayesinde dünya üzerinde yaklaşık 850 civarında dinozor türünün yaşadığı anlaşıldı. Bu çeşitliliği oluşturan en önemli unsur ise mezozoik dönemin başlarında tek bir ana karadan oluşan dev kıtanın parçalanması sonucu kıtaların sayısının artması. Böylece her kıtadaki farklı iklim koşulları dinozorların farklı gelişmelerine neden olmuştur.



Bu hayvanların 160 milyon yıldan daha fazla bir süre dünyaya egemen olmalarının sırrı, her koşula kusursuz uyum sağlayabilmelerinin bir sonucuydu. Ayrıca çok güçlüydüler ve kendilerinden başka canlı türlerine yaşam hakkı tanımıyorlardı. Yumurtlayarak ürüyorlardı ve yumurtalarının kabukları çok sertti. Bu nedenle kolay kolay zarar görmüyor ve çok fazla yavruları oluyordu. Devasa büyüklüklerine rağmen yumurtalarının büyüklüğü en fazla 35-40 cm arasındaydı.

Arka ayakları üzerinde durabilecek, hatta hızlı koşabilecek bir anatomik bir yapıya sahiptiler. Etobur dinozorların kol yerine kullandıkları küçük pençeleri, avlarını tutmaya, bazen de kavga sırasında rakibine zarar vermeye yarıyordu. Ayrıca uçabilen türleri de vardı. Bir kertenkeleden daha çok bir kuşu andırıyorlardı. Aynı zamanda soğuk iklim koşullarına adapte olmuş tüylü birçok dinozor türü de keşfedilmiştir.



Bazı türler hem karada hem de denizde yaşayabiliyordu. 3 metre boyundaki Plesiosaurus, 15 metre uzunluğundaki Liepleurodon ve 14 metre uzunluğundaki Elosmosaurus bu deniz sürüngenlerinin en ünlüleriydiler. 2006 yılında keşfedilen ve Predetor-x ismi verilen bir deniz sürüngeni 15 metre uzunluğunda, 45 ton ağırlığındaydı ve denizlerde rakipsizdi.

Otobur dinozorların bazıları dört ayak üzerinde de yürüyebiliyorlardı. Birçok araştırmacıya göre dinozorlara bu üstünlüğü ayak yapıları sağlıyordu. Öteki sürüngenler kenarlara doğru yayılmış ayaklarla yürümek zorundaydılar. Bu da ciğerlerine yeteri kadar hava alıp vermelerini engelliyordu. Oysa dinozorlar gövdenin altındaki düz ayakları sayesinde dik durabiliyorlar, böylece hem koşup, hem de nefes alabiliyorlardı. Bunun sonucunda da çok hızlı hareket edebiliyor ve uzun süre bu duruma dayanabiliyorlardı. Yine bu özellikleri nedeniyle, zamanla ön ayaklarını birer saldırı ve savunma silahına, hatta giderek kanatlara dönüştürmüşlerdir.



Çok iri, hantal yaratıklar olduğuna dair yaygın kanının aksine her boyda dinozor mevcuttu. Uzunluğu 25, ağırlığı 70 ton olan Brachiosaurus da bir dinozordu, bir güvercin büyüklüğünde olan Epidexipteryx de.

Bilinen dinozorların %40'ı mezozoik dönemin son 15 milyon yılında, yani 80 milyon yıl önce ortaya çıkmıştır. T-Rex gibi pek çok ünlü dinozor da bu dönemin canlıları arasındaydı.





Bazı otobur dinozorlar ise günümüzdeki gergedanlara benziyorlardı. Sert zırhları ve kafalarındaki boynuzları sayesinde avcılardan kurtulmayı başarabiliyorlardı. En son görülen boynuzlu dinozor türü olan 9 metre uzunluğundaki Triceratops en çok bilinen türdür. Dinozorlarla birlikte aynı dönemlerde yaşamış olan uçan sürüngenler de vardı. Ancak bunlara dinozor demek çok doğru olmaz. Eudimorphodon ilk uçan sürüngen olarak bilinir. Diğer uçan sürüngenlere oranla oldukça küçüktü. Bu canlının kanat açıklığı 1 metre civarındaydı. Uçan sürüngenler arasında en ünlüsü Pterenedon'dur. Kanat açıklığı 8 metre civarındaydı.



160 milyon yıl kadar önce dinozorlar yer küre üstündeki en geniş hayvan topluluğuydu. Ancak günümüzden 65 milyon yıl önce çok kısa bir sürede tümünün soyları tükendi. Dinozorların neden yok olduğu sorusunun yanıtı yıllarca araştırıldı. Birçok iddia ortaya atıldı. Hem doğal, hem uzayla ilgili bazı teoriler, dinozorların beslenmeleri, üremeleri gibi bazı konularda şartların olumsuzlaşması, ölümcül ve bulaşıcı hastalıklar, iklimde ani değişiklikler, yanardağ patlamaları gibi çeşitli teoriler ortaya atılmıştır. Ancak bunların hiçbiri bu yok oluşu tam olarak açıklayamıyordu.

1980 yılında, nobel ödüllü fizikçi Luis Alvarez ve oğlu jeolog Walter Alvarez dinozorları bir göktaşının ortadan kaldırdığını ileri sürdü. Alvarezlerin bu görüşü 1985'li yılların sonları ve 1990'lı yılların başlarında bilim çevrelerinde ağırlık kazanmış ve ilerleyen yıllarda da ortak kabul görmüştür. Yapılan araştırmalar da bu görüşü kanıtlar. Bu görüşe göre dinozorların sonu, 65 milyon yıl önce yaklaşık 10 km çapında bir göktaşının Dünya'ya çarpması sonucu gerçekleşmiştir. Bu göktaşı saatte 54.000 km hızla Meksika'nın Yukatan Yarımadası açıklarında dünyaya çarpmış ve çarpma anında 200.000 km³ madde buharlaşmış, erimiş ya da yüzlerce kilometre öteye savrulmuştur. Bu çarpma sonucu canlı türlerinin %70'inden fazlası yok olmuş ve 180 km çapındaki dünyanın en büyük kraterlerinden biri olan Chicxulub krateri meydana gelmiştir. Çarpmanın 100 milyon megaton TNT'ye eşdeğer bir enerji açığa çıkardığı tahmin edilmektedir.



Çarpma sonucu oluşan toz tabakası atmosferi kaplamış, dünya aylar boyunca karanlıkta kalmış, sıcaklık; suyun donma derecesine kadar düşmüş ve asit yağmurları yaşanmıştır. Aylarca süren bu karanlık ve soğuk dönemde bitkilerin fotosentez yapamaması besin zincirini yıkmış ve bu felaketler zinciri de dinozorların sonunu hazırlamıştır. Dünya uzun yıllar boyunca hiç güneş görmeyince buz devri oluşmuş ve dinozorlarda bu sırada ölmüştür. Dinozorları sonuyla ilgili genel kabul gören teori bu. Ama şu da bir gerçek ki, bu sorunun yanıtı hiçbir zaman tam olarak verilemeyecek.