Dejavu Nedir, Nasıl Oluşur ?

Önerilen Video ▼

Dejavu Nedir, Nasıl Oluşur ?

Hemen herkesin başına gelen, romanlara ve filmlere konu olan dejavu olayı patolojik bir durumdur. Dejavu, yaşanılan bir olayı, daha önceden yaşamışlık hissi, görülen bir yeri daha önceden görülmüş olma hissi veya içinde bulunulan durumun daha öncen de oluştuğu hissidir. Kısaca, anı daha önceden yaşamışlık hissi oluşturan haldir.

Fransızca'da "Deja" yani "daha önceden" ve "Vuir" yani "görmek" fiilinin geçmiş zamanda çekimi olan "Vu" nun birleşiminden türeyen Dejavu kelimesi, "zaten görülmüş olan" anlamına gelmektedir.

Dejavu yaşayan insanlar, yaşadıkları bir olayı sanki daha önceden yaşamış kadar yüksek oranda benzerlik hissi şeklinde tanımlamaktadırlar. Hemen hemen her insan yaşayabileceği bir durum olan dejavu, bilimsel olarak iki şekilde gerçekleşmektedir. Bunlardan 1.si "Deja senti" olarak adlandırılır. Deja senti daha önce yaşanmamış bir hissin anımsanmasına denir. Yani daha önce tecrübe edilmemiş bir durumun tekrar etmesidir. 2.si ise "Deja visite" dir. Dejavisite ise daha önce gidilmemiş bir yere, gidilmiş hissine kapılma durumudur. İnsanlarda çoğunlukla dejasenti görülmektedir.


Dejavunun kökeni çok eskilere dayansa da, konu ile ilgili bilimsel araştırmalar 20. yüzyılda başlamıştır. Her ne kadar dejavunun temeli tam olarak bilinmese de, bilimsel yaklaşım bu deneyimin doğaüstü bir olay olmadığını, hafızayla ilgili oluşan bir anormallik sonucu, deneyimlenen olayın daha önceden yaşanmış gibi algılanmasından ibaret olduğu yönündedir.

Dejavu Neden ve Nasıl Oluşur ?

Günlük hayatta yaşanılan olaylar, ilk olarak beyinde bulunan kısa süreli belleğe giriş yapar. Daha sonra kısa süreli bellekten uzun süreli belleğe geçiş yapar. Bu geçiş sırasında ortaya çıkabilecek bir problem dejavu hissini oluşturur.

Yapılan araştırmaların sonucunda insanların %70'i dejavu hissini hayatlarında en az 1 kez yaşamıştır. Birçok araştırmacı ve bilim adamı, yaşanmamış olayları, nasıl yaşanmış hissine anlamak için birçok deney yapmıştır. Bu araştırmalar için birçok sağlıklı kişinin beyin MR'ını çekmişlerdir. Araştırmaya katılan gönüllülerin çok emin olarak hatırladıkları ve yaşadıkları kesin olan konularda beyinin yan alt kısmında bulunan ve yaşanan birçok olayı hafızalayan log'taki faaliyetlerin aşırı arttığı gözlemlenmiştir. Ancak katılımcıların çok emin olmadıkları biraz emin oldukları söyledikleri ama asla yaşanmamış hayali olduğu bilinen olayları düşündükleri sırada ise beynin üst bölgesinde bulunan ve yaşanan olayların yalnızca ana fikrini belleğe alan bölgenin daha etkin olduğu gözlemlenmiştir. Tahminen dejavu beynin bu bölgesinde gerçekleşmektedir.



Bilim litarütüründe dejavu ilk kez 1928 yılında Edward Titchener'ın "Bir Psikoloji Kitabı" isimli kitabında tanımlanmıştır. Doktor Titchener durumu şöyle izah etmektedir: Beyin bir deneyime yönelik olarak tam bir algı üretmeden önce kısmi bir algı yaratır. İşte bu kısmi algı daha önce deneyimlenmiş bir olay olduğu hissi oluşturmaktadır.

Beyin bazı durumlarda görüntü ve ses gibi girdileri beyine giriş anında algılayamayabilir. Bu durumun nedenleri arasında yorgunluk ve stres gelmektedir. Beynin bu gibi nedenlerden dolayı algılamalarda zorluk yaşaması dejavuya neden olabilen bir durumdur. İlk başta algılanamayan, sonra ise algılanan girdiler, algılandığında, kişi bu girdiyi daha önce yaşamış hissine kapılır.


Dejavu durumu, önceden yaşanmış hissine kapılmayken, bir de bu durumun tersi bulunur. Bu durumun adı da, "Jamais Vu" dur. Eğer bu durum yaşanırsa, kişiler tanıdıkları yerlerde yabancılık çekerler. Bu durumda aynı şekilde dejavunun oluşmasında yer alan sebeplerden dolayı ortaya çıkmaktadır.

Dejavu, beyin içerisinde bulunan zamansal mekanizmaların farklılaşmasıyla ortaya çıkan bir durumdur. Beyinde kaydedilen bilgilerin uyumsuzluğu dejavu yaşanmasına neden olur. Beyinde farklı türlerde hafızalar bulunur. Bir olay yaşanırken, sesi duyulurken ya da görülürken o andaki bilgiler ilk önce kısa süreli belleğe yerleşir. Ardından bilgiler uzun süreli belleğe aktarılma sürecinden geçer. Bilgilerin bu uzun süreli belleğe geçişi sırasında bir sapma olabilmektedir. Bu sapma, yolu kısaltma şeklindedir. Bilgi normal yoldan saparak uzun süreli belleğe iletilir. Bunun sonucunda o andaki algı, kişiye uzun süreli bellekten gelmiş gibi olur. Kısa süreli bellekten, uzun süreli belleğe geçiş sırasında oluşan bu problem sonucunda dejavu yaşanır.


Alkollü bir insanın dejavu görme olasılığı çok daha yüksektir. Bunun yanı sıra dejavu durumu farklı sinirsel hastalıklarda da yaşanabilmektedir. En çok da sara nöbetleri öncesinde bu durumla karşılaşılabilir. Kişide dejavunun çok sık biçimde yaşanıyor olması, aynı zamanda bir çeşit sara hastalığının belirtisi olabilmektedir. Özellikle çocukluk ve ergenlik dönemlerinde dejavu çok fazla yaşanıyorsa doktora başvurulmalı ve sara hastalığı olup olmadığı anlaşılmalıdır. Yetişkinlerde ise bu durumun yaşanması stres, yorgunluk veya diğer sebeplerden ötürü olabilmektedir.

Dejavu hissinin başka nedenlerden dolayı kaynaklandığı da söylenmektedir. Söylenenlere göre kişi daha önce o yerin fotoğrafını görmüş olabilir. Yıllar önce hatırlanılan bir olay hakkında bir kitap veya bir makale okunmuş olabilir. Çok önceden seyredilen bir filmin konusuyla benzerlik taşıyabilen küçük bir parça olabilir veya yaşanılan olay daha önceden rüyada görülmüş fakat o rüya hatırlanmıyor olabilir. Dejavu yaşanırken, o anda kişinin yanında bulunan bir kişinin giydiği kıyafet, konuşma tarzı veya orada bulunan bir cisim, önceden yaşanılan bir olayı çağrıştırıyor olabilir. Bu durumlarda beyinde karışıklık oluşup dejavu görülmesine neden olduğu söylenir.



Dejavunun dini açıdan da benzer bir açıklaması olduğu söylenmektedir. Bu açıklamaya göre; İnsanoğlu yaratılıştan itabaren kaderini yaşar. Bu da insanın, doğumundan ölümüne kadar olan tüm yaşantısının önceden kayıtlı olması demektir. İnsanoğlunun tüm iradesi, yaşayacakları ve yapacakları önceden kaderde yazılmıştır. Bu yüzden yaşarken hissedilen, önceden yaşanmışlık hissi olan dejavu, ruhun insana, kaderi anlatma şeklidir.